Nowe ekosystemy sztuki
Wystawa sztuki cyfrowej artystek i artystów z Polski w wersji stacjonarnej i online

Artystki i artyści: Wojciech Bąkowski, Rafał Dominik, Eternal Engine (Martix Navrot & Jagoda Wójtowicz), Justyna Górowska (WetMeWild), Piotr Kopik, Norman Leto, Agnieszka Polska, PXKRW (Ewelina Aleksandrowicz  & Andrzej Wojtas), Sebulec, Janek Simon

Zespół kuratorski: Eliza Urwanowicz-Rojecka & Jakub Wróblewski
Identyfikacja wizualna: Renata Motyka
Architektura wystawy: Jakub Marzoch
Współpraca: Iga Chmielecka, Paweł Nowak, Katarzyna Urbańska

8.11–8.12.2024
Galeria Salon Akademii | Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
Krakowskie Przedmieście 5, wejście od ul. Traugutta

10.12–31.12.2024
online, na platformie Horyzonty zdarzeń wirtualnych: 
www.horyzontyzdarzenwirtualnych.com

Aktualne we współczesnej kulturze i sztuce wizje zaangażowanych w dobro planety, zrów-noważonych ekologicznie przyszłości, począwszy od wersji spekulatywnych po bardziej reali-styczne czy racjonalne, kwestionują wzrost jako podstawowy paradygmat społeczny kapitali-zmu, poszukując dla niego alternatyw. Dominujące neoliberalne narracje skoncen¬trowane na ideach postępu, rozwoju i wzrostu oraz na założeniu, że ich urzeczywistnienie jest możliwe dzięki stałemu postępowi technicznemu i coraz doskonalszym technologiom, możemy – jak twierdzi Michał Krzykawski – „skontrować jedynie poprzez budowanie głęb¬szych, między-dziedzinowych sposobów rozumienia technologii i relacji łączącej człowieka z maszyną, a także wytwarzanych w tej relacji wartości” (Krzykawski, 2023).

Może zatem – jak sugeruje Yuk Hui – próbując nazywać nierozpoznaną przyszłość, warto jest rozpoznać teraźniejszość różnorodności technologicznej, czyli różnorodności w sposo¬bie ro-zumienia i budowania technologii (Hui, 2023)? Aby to uczynić, naszym zdaniem, warto real-nie spojrzeć na strukturę współczesnej technosfery i jej powiązań z polem sztuki. Dzięki roz-wiązaniom technologicznym coraz dokładniej wytwarzamy tekst, obraz i dźwięk razem z ich własnościami przestrzennymi stymulującymi podstawowe zmysły. Do bogatego (a co¬raz częściej proceduralnego) instrumentarium narzędzi 2D, 3D, cloud renderingu, motion captu-re, kasków VR oraz silników growych wkraczają nowoczesne algorytmy uczenia ma-szynowego działające w czasie rzeczywistym, oparte na obliczeniach wykonywanych przez potężne zespoły serwerów. Jednym z najaktualniejszych zagadnień są modele generują¬ce przedstawienia traktowane jako alternatywne wersje rzeczywistości. Jak podaje firma Ope-nAI (która w lutym 2024 r. opublikowała Sorę, narzędzie text-to-video): „nasze wyniki suge-rują, że skalowanie modeli generowania wideo jest obiecującą drogą do budowy symu-latorów świata fizycznego ogólnego przeznaczenia” (OpenAI, 2024).

Niedługo czeka nas możliwość odbierania dowolnych interaktywnych treści w wysoko-jakościowym, stereoskopowym, strumieniowym obrazie i dźwięku 3D o dowolnej estetyce i tematyce. Sny na życzenie – tworzone na podstawie wyrażonej głosowo prośby – materiali-zują się dzięki rozwiniętej technice promptowania (bez znaczenia, w jakim dialekcie mówi-my; dostępne narzędzia pozwalają na tłumaczenie w czasie rzeczywistym z niewielką laten-cją). W kontekście powstających w ośrodkach badawczych i prywatnych koncernach (a często konsorcjach obydwu z nich) komputerów kwantowych sytuacja zyskuje nowe, dynamiczne perspektywy i znaczenia. Pełne zanurzenie staje się możliwe dzięki modelom LLM i bazom danych zawierającym nieskończone zbiory grafik i dźwięków, uzyskanych w sposób etyczny lub nie. Panuje ciągły, rosnący i niezaspokojony apetyt na obrazowanie, obliczenia i symu-lacje z wykorzystaniem AI. GPT i inne modele językowe, takie jak ChatGPT, mogą tworzyć iluzję ludzkiej konwersacji bez żadnego białkowego doświadczenia, wpływając nie tylko na nasze oddalanie się od rzeczywistości, ale na możliwość już nawet nie przetwarzania czy sy-mulowania jej, lecz automatycznego, mechanicznego generowania – bez udziału człowieka. Ten współczesny „system technologiczny” (Hui, 2023) tworzy nowe warunki funkcjonowa¬nia z nieustanną możliwością samoregulacji i samodoskonalenia się. Oczywiście nie pozo¬staje to bez wpływu na sferę polityczno-ekonomiczno-kulturową, nie mówiąc o kwestiach związa-nych z ekologią.

Korzystanie ze sztucznej inteligencji powoduje zużycie od 1,8 do 12 litrów wody na każdą kilo¬watogodzinę energii. Oszacowano, że ChatGPT potrzebuje około pół litra wody na inte-rak¬cję składającą się z 20 do 50 pytań. Co najmniej 10 tys. gatunków rocznie znika z po-wierzch¬ni globu? Ostatnie dane Światowej Organizacji Meteorologicznej pokazują, że do 2100 roku nawet ssaki naczelne panujące na Ziemi mogą zmniejszyć swoją liczebność o 80 proc. To jedynie przykładowe przerażające statystyki dotyczące ekosfery, których oczywiście moż¬na by podać znacznie więcej. Jak ta wiedza wpływa na strategie artystyczne? Czym mo-że być śnienie o nadchodzącej rzeczywistości? Czy będziemy w stanie żyć nadziejami i prag-nieniami o utopijnych relacjach horyzontalnych, czy też skupimy się na materialistycznych i impulsywnych potrzebach przetrwania tu i teraz?

W tych nowych ekosystemach sztuki, współtworzonych przy użyciu nowych narzędzi – ale i z rosnącą świadomością kosztów i zagrożeń wynikających z ich stosowania – bywamy za-gubieni. Z jednej strony jesteśmy znudzeni tradycyjną Campbellowską liniową drogą. Kto raz pozna i zrozumie Bohatera o tysiącu twarzy, ten nigdy nie będzie czerpał przyjemności z kla-sycznych modeli opowiadania historii. Lubimy sięgać po hybrydowe, modalne i hiperlinkowe sposoby tworzenia wątków i napięć. Z drugiej jednak strony, czy mogą być one wytwarzane w nurcie zero waste, bez wpływu na florę i faunę? Jakich kategorii użyć do opisania współ-czesności, zwłaszcza gdy chcemy też delikatnie „wychylić się w przyszłość”? To pytanie doty-czy nas samych – z całym arsenałem wątpliwości wokół eksploatacji surowców na¬turalnych, niepokojem związanym z szybkimi przemianami klimatycznymi i cywilizacyjnymi oraz nie-stabilną globalną sytuacją ekonomiczno-polityczną. Czy aby snuć wizje przyszłości, musimy używać futurystycznych narzędzi? I czy narracja w duchu s.f. to na pewno najlepsza strategia opowiadania o przyszłości świata? Jak odnajduje się sztuka wobec coraz bardziej precyzyj-nych możliwości przewidywania czy przepowiadania przyszłości przez maszyny?
Prezentowane prace, w świadomy sposób wykorzystujące nowe techniki obrazowania, będą obejmowały szerokie spektrum zjawisk i relacji, uwzględniając perspektywę dewzro¬stu i krytycznej filozofii technologii. W obszarze praktyk artystycznych interesujące są indy-widualne i subiektywne prognozy pojawiające się w opozycji do holistycznego podejścia do zjawisk globalnych oraz powszechnie obowiązujących metanarracji. Zaproponowane przez artystów opowieści będą ukierunkowane na poszukiwanie nowego spojrzenia na rzeczywi-stość, tworzenie jej reprezentacji i możliwych wizji oraz poszukiwanie i specyfikowanie na-rzędzi budowania przyszłości.

Jakub Wróblewski, Eliza Urwanowicz-Rojecka
 
Organizator wystawy: Galeria Arsenał w Białymstoku
Partner: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Kolofon:
Zespół kuratorski: Eliza Urwanowicz-Rojecka & Jakub Wróblewski
Identyfikacja wizualna: Renata Motyka
Architektura wystawy: Jakub Marzoch
Współpraca: Iga Chmielecka, Paweł Nowak, Katarzyna Urbańska
Redakcja i korekta tekstów: Ewa Borowska
Tłumaczenie z i na angielski: Aleksandra Sobczak-Kövesi
Zdjęcia z wystawy: Adam Gut
Promocja: Gabriela Owdziej, Piotr Trypus
Opieka nad właściwą realizacją projektu „Sztuki wizualne”: Julita Sitniewska
Wsparcie prawne: Urszula Dubieniecka-Kiszło
Opieka księgowa: Marlena Maleszewska, Anna Olesiewicz, Katarzyna Wilimas
Koordynacja: Eliza Urwanowicz-Rojecka & Jakub Wróblewski

Organizator wystawy

miejska instytucja kultury
Co-financed by the Minister of Culture and National Heritage of the Republic of Poland from the Culture Promotion Fund

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury

Partnerzy medialni
[SZUM] [MINT] [Notes] [Wyborcza.pl Białystok] [Białystok Online] [Polskie Radi